Η επίσκεψη του Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ τη Δευτέρα στην Κωνσταντινούπολη ήταν η πρώτη που πραγματοποίησε ξένος υπουργός Εξωτερικών στην Τουρκία μετά την πανδημία. Και τα όσα ειπώθηκαν από τον επικεφαλής της ιρανικής διπλωματίας και τον Τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου μετά τη συνάντησή τους καταδεικνύουν μια προσέγγιση της Ισλαμικής Δημοκρατίας με την Τουρκία σε πολλά πεδία.
Οι δύο υπουργοί εξέφρασαν την επιθυμία αποκατάστασης της κυκλοφορίας προσώπων μετά την πανδημία με άνοιγμα των συνόρων τους το προσεχές διάστημα και επανάληψη των πτήσεων μεταξύ Τουρκίας και Ιράν από 1ης Αυγούστου. Προφανής στόχος η επανεκκίνηση του τουρισμού, αλλά και η διευκόλυνση της κυκλοφορίας εμπορευμάτων (που δεν έχει διακοπεί), ενώ εντός του καλοκαιριού θα αποκατασταθεί η εισαγωγή ιρανικού φυσικού αερίου στη γείτονα.
Άλλωστε, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου φρόντισε να τονίσει ότι η χώρα του αντιτίθεται στις "μονομερείς κυρώσεις”, όπως αυτές που έχει επιβάλει η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ εναντίον της Ισλαμικής Δημοκρατίας, καθώς, όπως είπε, η εμπειρία της πανδημίας έδειξε ότι αυτό που χρειάζεται είναι περισσότερη διεθνής συνεργασία και αλληλεγγύη.
(Ότι και σε παλαιότερη φάση η Τουρκία παραβίαζε κυρώσεις κατά του Ιράν, στο πλαίσιο του σχήματος "πετρέλαιο έναντι χρυσού”, για το οποίο ο αντιπρόεδρος της Halkbank βρέθηκε όμηρος της αμερικανικής δικαιοσύνης, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου προφανώς το αποσιώπησε.)
"Η σταθερότητα και η ειρήνη στο Ιράν είναι σημαντικές για εμάς”, διακήρυξε ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας. Και η "χάρη” ανταποδόθηκε με την εντυπωσιακή δήλωση του Ζαρίφ ότι η Τεχεράνη στηρίζει τη διεθνώς αναγνωρισμένη (και εκλεκτή της Άγκυρας) κυβέρνηση Σάρατζ στη Λιβύη.
"Επιθυμούμε”, είπε, "μια πολιτική επίλυση της λιβυκής κρίσης για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου. Υποστηρίζουμε την νόμιμη κυβέρνηση η οποία είναι ικανή να τερματίσει τον πόλεμο. Έχουμε κοινές απόψεις με την τουρκική πλευρά στο πώς μπορεί να τερματισθούν οι κρίσεις στη Λιβύη και την Υεμένη”.
Τη δήλωση αυτή καθιστά εντυπωσιακή το γεγονός ότι Ιράν και Τουρκία υποστηρίζουν αντιμαχόμενες πλευρές στη Συρία, ενώ η κυβέρνηση της Δαμασκού, με την οποία συμπολεμά η Τεχεράνη, έχει συμμαχήσει στη Λιβύη με την πλευρά του στρατάρχη Χαφτάρ, μεγάλου αντιπάλου του Σάρατζ.
Όμως η τουρκο-ιρανική συμπόρευση στα λιβυκά πράγματα δεν είναι μόνο φραστική. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Modern Diplomacy, το Ιράν ενισχύει την κυβέρνηση της Τρίπολης με την αποστολή μαχητών της ιρακινής σιιτικής πολιτοφυλακής Saraya Ansar (οι οποίοι, κατά το Λιβυκό Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μέσω Τυνησίας), καθώς και με τον κατάπλου στη Μισράτα στις 23 Απριλίου πλοίου συνδεόμενου με τους Ιρανούς Φρουρούς της Επανάστασης το οποίο μετέφερε οπλισμό. Έντονες είναι οι φήμες ότι Τουρκία και Ιράν υπέγραψαν πρόσφατα μυστική συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας στο μέτωπο αυτό.
Και μάλλον όχι μόνο σε αυτό. Το γεγονός ότι η διπλή αεροπορική επιδρομή της Τουρκίας στα μέσα της εβδομάδας εναντίον θέσεων του ΡΚΚ στο βόρειο Ιράκ συνέπεσε με ιρανικό βομβαρδισμό θέσεων στην περιοχή Χατζί Ορμάν κοντά στο Ερμπίλ, υποδηλώνει συντονισμό. Εξού και το Ιράκ απηύθυνε διαβήματα διαμαρτυρίας τόσο στην Τουρκία όσο και στο Ιράν, ενώ την ανησυχία τους εξέφρασαν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Ο "κουρδικός κίνδυνος” είναι σαφές ότι φέρνει πιο κοντά δύο χώρες παραδοσιακά ανταγωνιστικές, όπως η Τουρκία και το Ιράν. Όμως οι κοινές τους βλέψεις είναι κατά πολύ ευρύτερες.
Η πρωτοβουλία που έχουν συμπήξει μαζί με το Πακιστάν και την Μαλαισία για την "καταπολέμηση της ισλαμοφοβίας” υποδηλώνει προσπάθεια ανατροπής των συσχετισμών στους κόλπους του ισλαμικού κόσμου, όπου άλλωστε το αραβικό στοιχείο είναι πλέον μειοψηφικό. Η δε σύμπτωση απόψεων ως προς τη Λιβύη παραπέμπει στο ενδιαφέρον τους για πολιτική και οικονομική διείσδυση σε όλη την Αφρική.
Υπάρχει άλλωστε ένας τρίτος ο οποίος δίνει το παράδειγμα της "συνεργασίας παρά τον ανταγωνισμό” και έχει φέρει κοντά τις δύο αυτές χώρες. Η εύθραυστη και αντιφατική, αλλά όχι ευκαιριακή ή επιφανειακή, συνεργασία της Τουρκίας, της Ρωσίας και το Ιράν, με αφορμή την "Διαδικασία της Αστάνα” για την επίλυση της συριακής κρίσης είναι ένα από τα ενδιαφέροντα σχήμα που δημιουργεί το "βαρυτικό πεδίο” της εξελισσόμενης ευρασιατικής ολοκλήρωσης.
Καθόλου τυχαία, μετά την Κωνσταντινούπολη ο Ζαρίφ μετέβη στη Μόσχα, όπου σε συνάντηση με τον ομόλογό του Σεργκέι Λαβρόφ απέσπασε νέες διαβεβαιώσεις ότι η Ρωσία υποστηρίζει τημ καταγγελθείσα από την κυβέρνηση Τραμπ διεθνή συμφωνία του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.
Radical Islam Monitor in Southeast Europe
