Οι λέξεις κλειδιά εκ μέρους της Ευρωπαικής αλλά και Ελληνικής ηγεσίας την παρούσα περίοδο χαρακτηρίζονται από τις λέξεις & φράσεις κλειδιά:
"Απολιγνιτοποίηση", "Κλιματική αλλαγή", "ενεργειακή μετάβαση", "Μηδενικές εκπομπές ρύπων" και τη κυριότερη φράση κλειδί "Καύσιμο ενεργειακής μετάβασης", το οποίο δεν είναι άλλο από το φυσικό αέριο.
Μάλιστα εάν όλα τα παραπάνω πλάνα υλοποιηθούν με άξονα το 2050 ως χρονικό όριο "μετάβασης" στην ενεργειακή ουτοπία τότε η κατανάλωση αερίου στην Ελλάδα θα εκτιναχθεί από τα περίπου 4 δις κβμ τη σήμερον στα άνω των 25 δις κβμ, ceteris paribus.
Σε ότι αφορά συγκεκριμένα τις μέχρι τώρα "αισιόδοξες" εκτιμήσεις για τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου σε σχέση με την μελλοντική ικανοποίηση των Ελληνικών αναγκών υπάρχουν δύο σημαντικά σημεία.
Πρώτον η τωρινή δραματική κάθοδος των τιμών ενέργειας παγκοσμίως που κάνει αντί-οικονομική την εξόρυξη τους. Κατά δεύτερον , είναι σημαντικό να αναφερθούν τα πρόσφατα ρεπορτάζ Κυπριακών ΜΜΕ επί του θέματος.
Η εφημερίδα "Πολίτης" της Κύπρου αναφέρει στις 14 Φεβρ. του 2020 σε άρθρο της μια δήλωση, στο πρακτορείο Ρόιτερ, του "Γιγκάλ Λατνάου", διευθύνοντος συμβούλου της ισραηλινής εταιρείας "Ratio Oil Exploration", η οποία κατέχει το 15% των δικαιωμάτων του κοιτάσματος Λεβιάθαν, που προκάλεσε χθες ποικίλα σχόλια και στην Κύπρο, ως προς τις πραγματικές προθέσεις των εταιρειών που διαχειρίζονται τα ισραηλινά κοιτάσματα φυσικού αερίου.
Ο κ. Λαντάου είπε σε γενικές γραμμές ότι η εταιρεία του σε συνεργασία με τη Noble energy (39,66% των δικαιωμάτων του Λειβιάθαν) και την Delek (45,33%) μελετούν την προοπτική κατασκευής πλωτής μονάδας υγροποίησης φυσικού αερίου (FLNG) και είναι σε επαφές με την LNG Golar (με έδρα της Βερμούδες) και την EXMAR (με έδρα το Βέλγιο), οι οποίες αναπτυσσόνται ραγδαία και στον τομέα της πλωτής υγροποίησης και θεωρούνται από τις μεγαλύτερες εταιρείες στην υγροποίηση / επαναεριοποίηση αερίου και τη μεταφορά του.
Αν και δεν έχει ληφθεί ακόμα καμία οριστική απόφαση και χωρίς να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι για την ώρα η (νέα) τεχνολογία της πλωτής υγροποίησης είναι μια ακριβή επιλογή, συνάγεται μέσα από τις δηλώσεις Λαντάου, αλλά και πρόσφατες δηλώσεις άλλων αξιωματούχων εταιρειών της κοινοπραξίας του Λεβιάθαν, ότι προτεραιότητά τους είναι η υγροποίηση – και πιθανόν η πλωτή υγροποίηση – και όχι οι άλλες επιλογές, μεταξύ των οποίων και ο αγωγός EastMed.
Είναι καλά γνωστό στα εμπλεκόμενα κράτη ότι, παρά την υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας για τον EastMed από τους ηγέτες του Ισραήλ, της Ελλάδας και της Κύπρου, οι εταιρείες που έχουν τα δικαιώματα του Λεβιάθαν δεν αντιμετωπίζουν με ενθουσιασμό αυτή την επιλογή, καθώς φέρεται να μην είναι αισιόδοξες ως προς τη βιωσιμότητά του.
Με τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίζουν τον EastMed και οι εταιρείες που έχουν τα δικαιώματα τεμαχίων στην κυπριακή ΑΟΖ. Δεν αποκλείουν μεν το ενδεχόμενο η λεπτομερής τεχνοοικονομική μελέτη να αποδείξει (σε περίπου δύο χρόνια) ότι ο αγωγός είναι υλοποιήσιμη επιλογή, ωστόσο στο μεταξύ η προσοχή τους είναι προς τις άλλες επιλογές τους, τις οποίες για την ώρα θεωρούν προσφορότερες….από εκεί και πέρα, η κατασκευή ή όχι τερματικού στο Βασιλικό θα εξαρτηθεί πλέον από τον αριθμό και το μέγεθος των κοιτασμάτων που ενδεχομένως να εντοπιστούν κατά τις έξι έως εννέα γεωτρήσεις που προγραμματίζονται εντός 2020 και 2021 στην κυπριακή ΑΟΖ.
Δεδομένου ότι η κοινοπραξία του κοιτάσματος Αφροδίτη στρέφεται προς την επιλογή του τερματικού υγροποίησης Ίντκου, στην Αίγυπτο, για ένα μελλοντικό τερματικό υγροποίησης είναι διαθέσιμο μόνο το κοίτασμα Γλαύκος (ExxonMobi-Qatar Petroleum), το οποίο προκαταρκτικά διαθέτει 5-8 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια, αλλά εκκρεμούν επιβεβαιωτικές γεωτρήσεις για την ακριβή δυναμικότητά του. Το ίδιο ισχύει και για το κοίτασμα Καλυψώ, το οποίο εκτιμάται προκαταρκτικά ότι δεν ξεπερνά τα 2-3 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια. Συνεπώς, για να μπορεί να συζητηθεί σοβαρά η επιλογή της χερσαίας υγροποίησης, θα πρέπει να εντοπιστούν αλλά 4-8 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια περίπου.
Πέρα των τεχνοκρατικών ζητημάτων και της μη ύπαρξης ικανών ακόμα Κυπριακών κοιτασμάτων που να έχουν τεχνικά και επιβεβαιωμένα ανευρεθεί-υπάρχει και το πολιτικό στοίχημα εάν θα παραμείνει ο Νετανυάχου στην εξουσία στο Τελ Αβίβ τι 2020 και εντεύθεν. Διότι δίχως αυτόν και το διεθνές δίκτυο του μειώνεται κάθετα η πιθανότητα δημιουργίας αγωγού Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδος ακόμα και εάν ευρεθούν στη Κύπρο ικανές ποσότητες και ακόμα και εάν η Ιταλία πλήρως συμφωνήσει στις μελλοντικές εξαγωγές. Χωρίς να λάβουμε υπόψη τις τωρινές δραματικές εξελίξεις στην Ιταλία λόγω "Κοροναιού".
Επιπλέον, έχουμε στα σκαριά και σε περίπου 18 μήνες σε πλήρη λειτουργία τον αγωγό ΤΑΠ που είναι ουσιαστικά η απόληξη του ΤΑΝΑΠ που βεβαίως ελέγχεται από τη Τουρκία και τη χώρα παραγωγό το Αζερμπαιτζάν με κύριο μπροστάρη την εταιρεία BP που αποτελεί και βασικό μέτοχο της Ρωσικής εταιρείας Ροσνεφτ, μαζίμε το Κατάρ, ενώ η Λουκοιλ συμμετέχει στην εξόρυξη της πηγής του αερίου στο Αζερμπαιτζάν, Ρωσική εταιρεία μεν αλλά με πολλούς Αμερικανούς μετόχους που κατά βάση εδρεύουν στις Ανατολικές ακτές των ΗΠΑ.
Ο αγωγός ΤΑΠ λοιπόν θα προμηθεύει την Ελλάδα + Σκόπια (μέσω του διασυνδετήριου αγωγού Θεσσαλονίκης-Γευγελής) + Αλβανία (και μελλοντικά Μαυροβούνιο, Κόσοβο) + Ιταλία. Λόγω της ραγδαίας αύξησης χρήσης του αερίου λόγω ξανά της "ενεργειακής μετάβασης" οι ποσότητες του ΤΑΠ-ΤΑΝΑΠ δεν φθάνουν "ούτε για ζήτω". Αρκεί να αναλογιστεί κάποιος ότι Τουρκία+Βαλκάνια +Ιταλία εάν τα πλάνα τρέξουν σύμφωνα με τα τωρινά σχέδια θα χρειάζονται πάνω από 270 δις κβμ ανά έτος περί το 2040 δηλαδή 15 φορές τη χωρητικότητα του ΤΑΝΑΠ-ΤΑΠ.
Σε ότι αφορά το Ελ Εν Τζι (LNG), πέρα των θεμάτων αυξομειώσεων κόστους, θεμάτων ενισχυμένης ασφάλειας υποδομών και κυρίως σταθερότητας τιμών σε μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και εδώ υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις. Η Κίνα, Ινδία + λοιπές Ασιατικές αγορές θα χρειαστούν με τους πλέον μετριοπαθείς υπολογισμούς από το 2020 μέχρι το 2050 εισαγωγές πάνω από 70 τρις (ΤΡΙΣ) κβμ, δίχως να υπολογίζουμε εισαγωγές αλλά και εσωτερική κατανάλωση σε ΕΕ, ΗΠΑ,Αφρική, Μέση Ανατολή και Λατινική Αμερική που θα είναι σε πολύ αδρές γραμμές άλλα 100 τρις κβμ. Δηλαδή το σύνολο θα ξεπερνά τα συνολικά αποθέματα ολόκληρου του πλανήτη (!) .
Με απλά λόγια το φυσικό αέριο ως καύσιμο μετάβασης δεν αποτελεί πρακτική λύση. Ουδείς, κράτος ή εταιρεία έχει τέτοια αποθέματα ώστε να σηκώσουν τη μαζική μετάβαση.
Όμως.... Η μετάβαση στη οικονομία του υδρογόνου θα επιτευχθεί βάση της ηλεκτρόλυσης του φυσικού αερίου. Οικονομικά εκμεταλλεύσιμη σε μαζική κλίμακα αυτή η μέθοδος θα είναι τις επόμενες δεκαετίες, σίγουρα μετά το 2035.
Συνεπώς όποιος "επικρατήσει" στον έλεγχο των κοιτασμάτων του αερίου και δευτερευόντως των ροών αυτού-θα μπορεί εν συνεχεία να δημιουργήσει στρατηγική αιώνα παγκόσμιας κυριαρχίας, όπως έγινε και με το πετρελαίου και τα παράγωγα του.Αξίζει να σημειωθεί ότι το ίδιο το πετρέλαιο δεν θα "εξαφανιστεί", απλά θα μειωθεί ο ρόλος του σε ότι αφορά τη κίνηση και τον ηλεκτρισμό. Όμως οι παραγωγές χημικών, λιπασμάτων και εκατοντάδων άλλων προιόντων θα εξακολουθούν να έχουν βάση το πετρέλαιο τουλάχιστον για 3 δεκαετίες ακόμα.
Συνεπώς πολλά θα αλλάξουν τα επόμενα έτη σε ότι αφορά, σχεδιασμούς υπερεθνικών μορφωμάτων όπως η ΕΕ, πολυεθνικών αλλά και κρατών. Σε κάθε περίπτωση σταθερά θα παραμείνει η ικανότητα Ρωσίας και Ιράν να "ελέγχουν" τους συσχετισμούς δυνάμεων των ανωτέρω λόγω ακριβώς των μεγάλων κοιτασμάτων αερίου που διαθέτουν.
Εκεί έγκειται όλο το παίγνιο περί φυσικού αερίου. Με την οικονομία του υδρογόνου μέσω ηλεκτρόλυσης του φυσικού αερίου όποιος μείνει εκτός του αερίου μένει και εκτός γεωοικονομικού παίγνιου.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η ενεργειακή πολιτική τόσο της ΕΕ όσο και ευρύτερα του πλανήτη, εάν στηριχθεί είτε εν πολλοίς είτε μετρίως στο αέριο, τότε θα συναρτάται βάση των είτε θετικών είτε αρνητικών εξελίξεων στη Μόσχα και στη Τεχεράνη. Σε ότι αφορά τον Ελλαδικό μικρόκοσμό αυτό σημαίνει ότι οι λεγόμενες μεγάλες δυνάμεις που είναι ΗΠΑ και η ΕΕ-Γερμανία -αναλόγως πως θα διαμορφώσουν τις σχέσεις τους με Ρωσία -Ιράν αναλόγως θα κατευθύνουν και τις Ελληνικές προτεραιότητες προς την μια ή την άλλη πλευρά.
Εν ολίγοις, τα τωρινά σχέδια, κατασκευές, πλάνα, ανακοινώσεις και σκέψεις ενεργειακής φύσεως που ακούν στο ονόματα "ΤΑΠ-Ιστ Μέντ, Τούρκ Στρίμ, Ελ Εν Τζι" αποτελούν "πινελιές" σε ένα καμβά που είναι ακόμα αδιαμόρφωτος και υπό αίρεση. Απλούστατα ο μακροιστορικός χρόνος για να ωριμάσουν "στρατηγικές αιώνα", διαφεύγει των ΜΜΕ που αναζητούν εύκολα πρωτοσέλιδα. Με αποτέλεσμα λεπτομέρειες της ιστορίας να παρουσιάζονται ως κεφαλαιώδους σημασίας εξελίξεις.
Ένα κλασσικό παράδειγμα που συσχετίζεται άμεσα με τα παραπάνω είναι το εξής. Στα μέσα του 19ου αιώνα άρχισε η παραγωγή πετρελαίου στις ΗΠΑ (Πενσυλβάνια) και στο Μπακού της Τσαρικής Ρωσίας. Η δυναμική και η ενεργειακή αποτελεσματικότητα του πετρελαίου έγινε άμεσα αντιληπτή αλλά πέρασαν 40-50 έτη έως ότου εισαχθεί σε στρατιωτικό επίπεδο και πέρασαν σχεδόν 60 έτη προτού εισέλθουμε στον Α παγκόσμιο πόλεμο προκειμένου να αναδιαμορφωθεί τελικά, ο χάρτης της Μέσης Ανατολής υπέρ των Δυτικών συμφερόντων που είχαν άμεση συνάρτηση με τη γνώση ότι στη Μέση Ανατολή είναι τα "μεγάλα κοιτάσματα".
Από τα μέσα του 19ου αιώνα η στρατηγική της Βρετανίας ειδικότερα πέρασε από πολλές φάσεις έναντι της τότε Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Από την ενίσχυση της έως τη διάλυση της, όπως και τελικά έγινε. Παρόλα αυτά οι προθέσεις της Βρετανίας και άλλων απέναντι στους Οθωμανούς ήταν "ο ιστορικός θόρυβος" και η ουσία στο πως θα τύχουν εκμετάλλευσης τα πετρέλαια εκεί.
Αυτό σημαίνει στις μέρες μας και σε ότι αφορά το φυσικό αέριο και την Ελλάδα, ότι πρέπει να αναμένουμε πολυποίκιλες εξελίξεις και να φροντίσει η χώρα να μη δεσμευτεί πρόωρα σε οτιδήποτε προκειμένου να έχει πάντοτε εναλλακτικές λύσεις , εξόδους διαφυγής και να επιτύχει το βέλτιστο αποτέλεσμα όποτε έρθει το πλήρωμα του χρόνου.
Τα "λάθη" στην εποχή του πετρελαίου είχαν ως αποτέλεσμα να εξαφανιστεί σχεδόν ο Ελληνισμός της Εγγύς Ανατολής, Πόντου και των Βαλκανίων καθότι ισχυρότεροι ή πιο προνοητικοί "παίχτες" εξολόθρευσαν το Ελληνικό στοιχείο, βασιζόμενοι στην «απειρία» της ιθύνουσας τότε τάξης που από την «Μικρή πλην έντιμο Ελλάδα» αποτόλμησε ιστορικό στοίχημα υψηλότατου ρίσκου και εν τέλει τιμήματος.