Η συνέντευξη παραχωρήθηκε τον Αύγουστο το 2010 και αναδημοσιεύεται καθότι οι απαντήσεις του συνεντευξιαζόμενου μπoρούν να χαρακτηριστούν ως "προφητικές" εάν λάβουμε υπόψη ότι έχουν προηγηθεί της "Αραβικής Ανοίξεως" και όλων των δραματικών αλλαγών έκτοτε.
Ο Ιάσωνας Αθανασιάδης αποτελεί εκ των πλέον ειδικών σε θέματα Μέσης Ανατολής με στέρεη θεωρητική και πρακτική θεμελίωση των γνώσεων του και με καθόλα ολιστική ανάγνωση των τεκταινόμενων.
Ο γνωστός διεθνώς δημοσιογράφος, φωτογράφος και πολιτικός αναλυτής, Ιάσωνας Αθανασιάδης σχολιάζει την κατάσταση στη Μέση Ανατολή και τις τάσεις που δημιουργούνται και που επιφέρουν αλλαγές στον συσχετισμό δυνάμεων σε όλα σχεδόν τα κράτη που βρίσκονται μεταξύ της Ανατολικής Μεσογείου και του Πακιστάν. Η πλέον "καυτή" γεωπολιτική περιοχή του πλανήτη, βρίσκεται και πάλι σε σημείο βρασμού, ενώ όλες οι μεγάλες δυνάμεις και τα διεθνή συμφέροντα αντιπαλεύουν αλλήλους προκειμένου να ενισχύσουν τις θέσεις τους και να εξοβελίσουν τους αντιπάλους.
Η κατάσταση της Μέσης Ανατολής πέρα από την προφανή και πολύ μεγάλη σημασία για την Ελλάδα, επηρεάζει άμεσα όλο το διεθνές σύστημα τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο, ενώ αποτελεί την εκ του ων ουκ άνευ περιοχή του πλανήτη που εξασφαλίζει παγκόσμια κυριαρχία σε οποιαδήποτε χώρα καταφέρει να ελέγξει τις εξελίξεις εκεί και συνεπακόλουθα να ρυθμίζει τις τιμές των ενεργειακών αγαθών αλλά και τις μοίρες άνω του ενός δισεκατομμυρίου ανθρώπων, Μουσουλμανικής προέλευσης κατά βάση.
Ο Ιάσων Αθανασιάδης, έχει συνεργαστεί με το BBC, Al Jazeera, Channel, Washington Times, Washington Post, Guardian, Sunday Telegraph, LA Times, Newsweek, Business week, Financial Times, International Herald Tribune, και άλλες διεθνείς εκδόσεις, καλύπτοντας γεγονότα όπως ο πόλεμος στο Ιράκ το 2003, το Αφγανιστάν, Πακιστάν, εξελίξεις στο Λίβανο, Ισραήλ και Αίγυπτο όπως και τις εκλογές στο Ιράν το 2009, όπου και συνελήφθη και κρατήθηκε από τις Αρχές αυτής της χώρας όταν οι διαδηλώσεις της τοπικής νεολαίας είχαν ως αποτέλεσμα την βίαιη αντιμετώπιση τους από το Ιρανικό κράτος.
Έχει σπουδάσει στην Οξφόρδη Μεσανατολικές σπουδές και κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο από το πανεπιστήμιο της Τεχεράνης στις διεθνείς σχέσεις ενώ μιλά απταίστως την Αραβική και τα Φαρσί όπως και Τουρκικά. Λόγω της πολυετούς εμπειρίας του στη Μέση Ανατολή εν μέσω πολυποίκιλων εξελίξεων, η γνώμη του έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και επιπλέον δίνει μέσω της συνέντευξης αρκετές πτυχές της πραγματικότητας που δεν έχουν διαφανεί πλήρως, ιδιαίτερα στο Ελληνικό κοινό που ενασχολείται με την μελέτη της Μέσης Ανατολής.
Αύγουστος 2010 Αθήνα
Συνέντευξη
"Οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να εμπλακούν σε καμία σύγκρουση που δεν διαβλέπουν ότι θα έχουν εξασφαλισμένη νίκη"
- Η σημερινή κατάσταση στην περιοχή μεταξύ της Ανατολής Μεσογείου και του Αφγανιστάν-Πακιστάν, ομοιάζει ως μια πολύχρωμη σύνθεση από συγκρούσεις , στρατιωτικές επεμβάσεις και αυταρχικά καθεστώτα. Πιστεύεται ότι αυτό το εκρηκτικό μείγμα θα οδηγήσει σε μια σειρά πολέμων στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον;
Υπάρχει βέβαια μια ανησυχητική τάση προς ευρείας κλίμακας αναταραχή στο μέλλον όπως είναι φυσικό σε οποιαδήποτε ιστορική περίοδο που μπορεί να χαρακτηριστεί ως μεταβατική.
Δηλαδή βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή σε μια μετάβαση από ένα μονοπολικό κόσμο ελεγχόμενο από τις ΗΠΑ, προς μια παγκόσμια κοινότητα που χαρακτηρίζεται από τον πολυπολισμό. Το ενδιαφέρον σε όλο αυτό το σχήμα, είναι ότι οι μεγάλες δυνάμεις και κυρίως οι ΗΠΑ και κατά δεύτερο λόγο η Ρωσία και η Κίνα, προτιμούν να αναθέτουν τη διαχείριση των τοπικών κρίσεων στη Μέση Ανατολή σε περιφερειακούς συμμάχους τους και ο καθένας έχει τους δικούς του λόγους.
Η Κίνα δεν διαθέτει την απαιτούμενη αυτοπεποίθηση να αναμειχθεί ενεργά και άμεσα, η Ρωσία αντιμετωπίζει ακόμα δικά της εσωτερικά προβλήματα ενώ οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι μπλεγμένες στο Αφγανιστάν και το Ιράκ.
Το Ιράν έχει γίνει το κύριο πεδίο επιδίωξης επιρροής από όλες αυτές τις δυνάμεις μετά τις εισβολές των Αμερικανών στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Τελευταία η Τουρκία έχει επιταχύνει τις κινήσεις της για να αναβαθμίσει με εντυπωσιακό τρόπο το ρόλο της στην περιοχή , αρχικά με την ανάμειξη της ως μεσολαβητή στο Ιράν, αλλά για αυτό το λόγο είναι πολύ πιθανό η ίδια η Τουρκία να καταλήξει να γίνει και αυτή χώρος συγκρούσεων για τα συμφέροντα τρίτων κρατών, να έχει δηλαδή τη κατάληξη του Λιβάνου και του Ιράκ...
- Κρίνοντας από τη προσωπική σας εμπειρία στο Αφγανιστάν, ποία είναι η πιθανότητα σταθερότητας στην περιοχή , δεδομένου του γεγονότος ότι οι εθνοτικές και φυλετικές διαιρέσεις παραμένουν και ο συνεχιζόμενος ανταρτοπόλεμος αντιμάχεται με σφοδρότητα τις διεθνείς δυνάμεις; Με απλά λόγια , είναι ασφαλές να υποτεθεί ότι μόλις αποχωρήσουν οι δυνάμεις των ΗΠΑ και των άλλων κρατών, ένας νέος γύρος εμφυλίου θα κάνει την εμφάνιση του σε αυτή τη χώρα;
Είναι εξαιρετικά πιθανό αυτό και προς το παρόν η παρουσία του ΝΑΤΟ εμποδίζει αφενός τις επιρροές τρίτων κρατών και εμποδίζει την παραδοσιακή χρησιμοποίηση του Αφγανιστάν ως πεδίο ξεκαθαρίσματος λογαριασμών μεταξύ γειτονικών ισχυρών δυνάμεων όπως το Πακιστάν, η Ινδία και η Κίνα.
Είχα πρόσφατα μια προσωπική επαφή με έναν Αφγανό Στρατηγό στο αεροδρόμιο της Καμπούλ και ο οποίος χαρακτηριστικά μου δήλωσε, ότι "Τη στιγμή που θα φύγει το ΝΑΤΟ, θα αρχίσουμε να ξεκαθαρίζουμε ο ένας τον άλλο σε αυτή τη χώρα".
-Υπάρχει ένας ευρύς διάλογος , σε σχέση με το Πακιστάν, ότι το κράτος αυτό ευρίσκεται διαρκώς σε πορεία αποσταθεροποίησης λόγω της γειτνίασης του με το Αφγανιστάν. Είναι αυτό ένα πιθανό σενάριο βραχυπρόθεσμα, ή εκτιμάται ότι οι Πακιστανοί αξιωματούχοι τείνουν να μεγαλοποιούν την κατάσταση προκειμένου να αντλούν οικονομική και πολιτική βοήθεια από τη Δύση σε σχέση και με τον παραδοσιακό ανταγωνισμό της χώρας με την Ινδία;
Από ότι φαίνεται η κατάσταση είναι αντίστροφη. Το Πακιστάν είναι ο βατήρας περαιτέρω αποσταθεροποίησης του Αφγανιστάν μέσω των "Τζιχαντιστών" που εξορμούν από πόλεις όπως η Πεσαβάρ, Κουέττα και Μιράμ Σαχ. Βεβαίως είναι σίγουρο ότι αυτή η ανάμειξη θα είναι μπούμερανγκ για το Πακιστάν. Εν πάση περιπτώσει η ελίτ του Πακιστάν όπως και σε άλλα κράτη που βασίζονται τα μέγιστα στην Αμερικανική βοήθεια, για παράδειγμα Ισραήλ και Αίγυπτος, θέλουν να εμφανίζονται ως νησίδες σταθερότητας στην περιοχή τους που η υποστήριξη σε αυτά εξασφαλίζει την ειρήνη σε μια κατά τα άλλα πλήρως αποσταθεροποιημένη περιοχή.
Μπορεί κάποιος να υποθέσει σε ότι αφορά το Πακιστάν, ότι τη θέση του Κομουνιστικού εχθρού από το Βορά που ίσχυε πριν 3 δεκαετίες, τη θέση του έχει καταλάβει το φάσμα του επαπειλούμενου Ισλαμισμού.
Από την άλλη πλευρά, η καταπίεση κάθε μορφής πολιτικής δράσης όπως και θρησκευτικής που βασίζεται σε βαθιές κοινωνικές πρακτικές, είναι αντιπαραγωγική κι πάντοτε οδηγεί σε ισχυρή αντίδραση. Η καταπίεση των ενδογενών θρησκευτικών κινημάτων στο Πακιστάν, Αίγυπτο, Ιορδανία και αλλού, καταλήγει σε ξεσπάσματα αντιδράσεις και φανατίζει υπέρ το δέον θρησκευτική κινήματα τα οποία εάν υπήρχε μια πιο φιλελεύθερη πολιτική θα είχαν ενστερνιστεί πιο συμβιβαστικές θέσεις, ιδιαίτερα όταν ανέρχονται σε κλιμάκια εξουσίας.
Τα τωρινά γεγονότα στη Τουρκία είναι ένα παράδειγμα όπως και οι εκλογές στη Γάζα πριν από μερικά έτη που οδήγησαν στην εκλογή μιας καθαρά Ισλαμιστικής κυβέρνησης την οποία αντιμάχεται το Ισραήλ αλλά και η διεθνής κοινότητα.
-Πολλοί ειδικοί αναμένουν σε ότι αφορά το Ιράκ και το Αφγανιστάν, ότι αρκετοί "μαχητές του Ισλάμ" που έχουν συγκεντρωθεί εκεί και πολεμούν, θα μεταβούν σε άλλα θέατρα πολέμου, ή θα προτιμήσουν τη διεθνή τρομοκρατική δράση, βάση και της εμπειρίας που έχουν αποκτήσει όλα αυτά τα χρόνια. Αυτές οι απόψεις σας βρίσκουν σύμφωνους;
Ασφαλώς. Ενώ ΗΠΑ θα διασφάλιζαν καλύτερα την εσωτερική τους ασφάλεια μετά την 11/9 βελτιώνοντας την εσωτερική αστυνόμευση τους και αναβαθμίζοντας τους ελέγχους αλλοδαπών εισερχομένων στη χώρα, από την άλλη πλευρά οι επεμβάσεις τους στη Μέση Ανατολή περαιτέρω αποσταθεροποίησαν τη διεθνή ασφάλεια δημιουργώντας απύθμενες δεξαμενές αντίδρασης. Δυστυχώς για τις ΗΠΑ δεν προτίμησαν το άχαρο και μη πολιτικά θεαματικό έργο της ουσιαστικής αναβάθμισης της εσωτερικής ασφάλειας μετά την 11/9.
Παρόλα αυτά, έχει αυστηροποιηθεί το σύστημα ελέγχου της βίζας στις ΗΠΑ, οι έλεγχοι των μεταναστών και η ασφάλεια των αεροδρομίων. Σε σχέση με τους Τζιχαντιστές που μπορεί να εξαπλωθούν από την Μέση Ανατολή ανά το κόσμο, καταρχάς θα προσπαθήσουν να ανατρέψουν τις κυβερνήσεις των τοπικών Αραβικών κρατών που πρόσκεινται στη Δύση και σε περιοχές ακόμα στη Κεντρική Ασία, ενώ δεν πρέπει να αποκλειστεί και η (επαν)εμφάνιση τους και στα Βαλκάνια.
- Ποιες είναι οι πιθανότητες για το Ιράν να ενταχθεί ξανά στην επονομαζόμενη "Διεθνή κοινότητα", κρίνοντας από τις φιλοδοξίες της Τεχεράνης και την σφοδρή αντίθεση των αντιπάλων της; Υπάρχει επιπλέον χώρος συμβιβασμών εκατέρωθεν, ή βρισκόμαστε σε πορεία σύγκρουσης ούτως ή άλλως;
Οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να εμπλακούν σε καμία σύγκρουση που δεν διαβλέπουν ότι θα έχουν εξασφαλισμένη νίκη. Μετά την ανατροπή εν πολλοίς των σχεδίων στο Ιράκ και το Αφγανιστάν δεν μπορούν να δημιουργήσουν μια τρίτη μαύρη τρύπα στη Μέση Ανατολή , για αυτό το λόγο θα υπάρξει καταρχάς μεγαλύτερη επικέντρωση στη διασφάλιση πολυμερούς διπλωματίας και δράσης το ερχόμενο διάστημα, σε αντίθεση με την πολιτική της εποχής Μπούς.
Με δεδομένο το παραπάνω και την έμμεση υποστήριξη της Τεχεράνης από τη Τουρκία, Κίνα και Ρωσία, το Ιράν μπορεί να ενταχθεί σε ένα μπλοκ δυνάμεων που θα εμφανιστεί μέσα σε ένα πλαίσιο μιας νέας παγκόσμιας αρχιτεκτονικής ασφάλειας. Παρόλα αυτά οι ΗΠΑ μπορεί να χτυπήσουν το Ιράν εάν και εφόσον βεβαιωθούν ότι έχουν σχηματίσει μια συμπαγή ομάδα κρατών που θα συνταχθούν μαζί τους καθ'όλη τη διαδρομή της σύγκρουσης.
- Σύμφωνα με πολλούς , το κλειδί για την σταθερότητα στη Μέση Ανατολή είναι η τελική λύση του "Παλαιστινιακού ζητήματος". Είναι πράγματι αυτό ένα κεντρικό σημείο αναφοράς για όλο τον Μουσουλμανικό κόσμο, ή πρόκειται για ένα συμβολικό θέμα που το παρασκήνιο του αποκαλύπτει μια πληθώρα άλλων πιο ζωτικών ζητημάτων, όπως το ίδιο το στάτους του Μουσουλμανικού κόσμου στη σημερινή διεθνή αρένα;
Η επίλυση του Παλαιστινιακού ζητήματος είναι εξαιρετικά σημαντική προκειμένου μεταξύ των άλλων να εμφανιστεί ο ρόλος των ΗΠΑ, ως ένας του καλού και δίκαιου κριτή των υποθέσεων της Μέσης Ανατολής. Τη σημερινή περίοδο λαϊκιστές ηγέτες στην περιοχή όπως ο Νασράλα της Χεζμπολλάχ στο Λίβανο ή ο Αχμαντινετζάντ στο Ιράν αλλά και ο Ερντογκάν στη Τουρκία και ο Χανίγιε της Χαμάς στη Συρία, ενισχύουν την επιρροή τους χρησιμοποιώντας ως κύριο επιχείρημα τη διπλή στάση των ΗΠΑ έναντι των Παλαιστινίων σε σχέση με τους Ισραηλινούς.
- Τέλος θα ήθελα να σας ρωτήσω, εάν ο εντεινόμενος ανταγωνισμός μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, μπορεί να αποδοθεί στην αλλαγή συσχετισμού δυνάμεων στη Μέση Ανατολή μετά το 2003 ή πιστεύετε ότι οφείλεται στην έλλειψη στρατηγικής εκ μέρους των ΗΠΑ κυρίως σε ότι αφορά όλα τα σημαντικά ζητήματα της περιοχής;
Είναι ένας συνδυασμός και των δύο. Η Τουρκία κάνει την εμφάνιση της με ένα πιο αυτόνομο ρόλο σε μια περιοχή που πολιτισμικά ομοιάζει και στην οποία είχε διακυβερνήσει ως μια πρώην Αυτοκρατορία. Επιπλέον ως ανερχόμενη οικονομική δύναμη , ήδη η 18η οικονομία στο πλανήτη και με προοπτική να γίνει η 10η μέχρι το 2050, η τρέχουσα διαμάχη της με το Ισραήλ έχει ως αποτέλεσμα την εμβάθυνση και σε οικονομικό επίπεδο των σχέσεων της με τον Αραβικό κόσμο.
Οι μεγάλες Αραβικές επενδύσεις στη Τουρκία έχουν αυξηθεί πολύ μετά την 11/9 και ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο στη Γάζα το 2008 και την δημόσια επικριτική στάση του Ερντογκάν απέναντι στο Τελ Αβίβ.
Radical Islam Monitor in Southeast Europe
