Το άρθρο αυτό δημοσιεύεται στον απόηχο των τρομοκρατικών επιθέσεων στη Νορβηγία από τον ακροδεξιό φανατικό νεοναζί Anders Behring Breivik. Οι τρομοκρατικές αυτές επιθέσεις στοίχησαν τη ζωή σε πάνω από 90 αθώους ανθρώπους, στην πλειοψηφία τους ανυποψίαστους εφήβους. Οι εξτρεμιστικές του απόψεις οι οποίες τον οδήγησαν στο να διαπράξει αυτό το ειδεχθές έγκλημα πρέπει να μας αφυπνίσουν όλους. Να μας αφυπνίσουν για την απειλή που συνεπάγεται ο τυφλός φανατισμός και η τυφλή βία, από όπου και αν προέρχεται, για τις φιλελεύθερες και δημοκρατικές αξίες του Δυτικού Πολιτισμού.
Το άρθρο αυτό γράφτηκε με σκοπό να ενημερώσει και να αφυπνίσει τους πολίτες αυτής της χώρας για τους θανάσιμους κινδύνους που πηγάζουν από την εξάπλωση ενός άλλου ακραίου φαινομένου, του ριζοσπαστικού Ισλάμ. Το ριζοσπαστικό Ισλάμ πρέπει να επισημανθεί δεν αντιπροσωπεύει τη μεγάλη σιωπηλή πλειοψηφία των απλών Μουσουλμάνων με τους οποίους οι Δυτικές κυβερνήσεις θα πρέπει να επιδιώξουν τη συνεννόηση και τη συνεργασία. Το ριζοσπαστικό Ισλάμ όμως αποτελεί δυστυχώς μια υπαρκτή συνιστώσα του Ισλάμ και θα πρέπει πρώτα απ’όλα οι πολίτες του Δυτικού κόσμου να κατανοήσουν τη διαφορά μεταξύ του ριζοσπαστικού Ισλάμ και του Ισλάμ ως θρησκείας. Δεν είναι όλοι οι Μουσουλμάνοι φανατικοί και μισαλλόδοξοι. Μια μικρή μειοψηφία όμως Μουσουλμάνων είναι και θα πρέπει όλοι μας να είμαστε σε θέση να τους αναγνωρίζουμε. προκειμένου να μπορέσουμε να τους αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά. Το ριζοσπαστικό Ισλάμ χρησιμοποιεί κάθε μέσο προκειμένου να προωθήσει την επεκτατική του ατζέντα. Ένα από τα πολλά εργαλεία που χρησιμοποιεί είναι και αυτό της συκοφαντίας. Έτσι το ριζοσπαστικό Ισλάμ, προκειμένου να φιμώσει τους επικριτές του, τους κατηγορεί ως δήθεν Ισλαμοφοβικούς και ακραίους. Ο στόχος είναι να τρομοκρατήσει τους επικριτές του, προκειμένου να σταματήσουν να εκθέτουν τις μισαλλόδοξες ιδέες και την ιμπεριαλιστική ατζέντα του ριζοσπαστικού Ισλάμ.
Σε αυτό εδώ το εκτενές άρθρο θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε τις διάφορες εκφάνσεις του ριζοσπαστικού Ισλάμ(Radical Islam). Τι εννοούμε λέγοντας ριζοσπαστικό Ισλάμ; Ποιες οργανώσεις και κινήματα περιλαμβάνει το ριζοσπαστικό Ισλάμ; Θα αναφερθούμε επίσης στο μετριοπαθές Ισλάμ και στη χρησιμότητα συνδιαλλαγής του Δυτικού κόσμου με αυτό το κομμάτι του Ισλάμ. Το ριζοσπαστικό Ισλάμ περιλαμβάνει τον Ισλαμισμό ή Πολιτικό Ισλάμ τόσο στη μη βίαιη (π.χ Μουσουλμανική Αδελφότητα, με την εξαίρεση της Χαμάς) όσο και στη βίαιη μορφή του (π.χ Αλ Κάιντα) καθώς επίσης και τα κινήματα των Σαλαφιστών και των Ουαχαμπιτών, τα οποία επικεντρώνουν τη προσοχή τους περισσότερο στο Θεολογικό δόγμα και όχι τόσο στη πολιτική πτυχή του Ισλάμ.
Σύμφωνα με τον Σαλαφιστή κ. Άχμαντ Ελντίν διαχειριστή της ιστοσελίδας islamforgreeks.org και Αντιπροέδρου του Συλλόγου “Ελ-Ραχμάν” “το Ισλάμ είναι μια πίστη, ένας κώδικας ζωής που περιέχει και νόμους συνεπώς και πολιτική, η οποία είναι θεόσταλτη”. O διάσημος Αμερικανός ιστορικός και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Princeton, Bernard Lewis στο βιβλίο του “The Crisis of Islam: Holy War and Unholy Terror” αναφέρει ότι στη “παγκόσμια Ισλαμική Πολιτεία, όπως την έχουν συλλάβει οι Μουσουλμάνοι, δεν υπάρχει Καίσαρ, αλλά μόνο ο Θεός, ο οποίος είναι ο μόνος Ανώτατος Άρχων και η μόνη πηγή του Νόμου”. Ο Lewis συνεχίζει λέγοντας ότι “οι περισσότεροι Μουσουλμάνοι θα συμφωνούσαν ότι ο Θεός ασχολείται με την πολιτική και η πεποίθηση αυτή επιβεβαιώνεται και υποστηρίζεται από τη Σαρία, τον Ιερό Ισλαμικό Νόμο, ο οποίος ασχολείται εκτενώς με την απόκτηση και άσκηση της εξουσίας, τη φύση της νομιμοποίησης της εξουσίας, τα καθήκοντα του άρχοντος και του υπηκόου, με άλλα λόγια αυτό που εμείς στη Δύση θα αποκαλούσαμε συνταγματικό δίκαιο και πολιτική φιλοσοφία.” Το συμπέρασμα επομένως που μπορεί να βγάλει κάποιος είναι ότι το Ισλάμ δεν είναι μόνο μια θρησκεία αλλά ένα ολοκληρωτικό πολιτικοκοινωνικό σύστημα ή ακόμα καλύτερα μια Θεοκρατία η οποία πρεσβεύει ότι πηγή των νόμων των ανθρώπινων κοινωνιών δεν πρέπει να είναι οι άνθρωποι, αλλά ο ίδιος ο Θεός. Αυτή ακριβώς η αντίληψη είναι κάθετα αντίθετη με τις ευρωπαϊκές αξίες του Διαφωτισμού όπου πρεσβεύει ότι πηγή των νόμων πρέπει να είναι η συλλογική δημοκρατική βούληση των ελεύθερων πολιτών.
Είναι επομένως το Ισλάμ μια ολοκληρωτική θρησκεία; Αν κάποιος είναι Σαλαφιστής ή Ισλαμιστής και ερμηνεύσει με έναν άτεγκτο τρόπο το Κοράνι, τότε σίγουρα θα οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι πηγή κάθε εξουσίας είναι ο Θεός και μόνο. Ο Bernard Lewis φυσικά δεν είναι ούτε Σαλαφιστής ούτε Ισλαμιστής, θεωρεί ωστόσο ότι το Ισλάμ είναι εγγενώς μια ολοκληρωτική θρησκεία και ιδεολογία που επαγγέλεται ότι κατέχει όλες τις απαντήσεις για την οργάνωση και λειτουργία των ανθρωπίνων κοινωνιών. Η δική μου γνώμη και ας μου επιτρέψει ο κ.Ελντίν να έχω γνώμη για το Ισλάμ έστω και ως μη Μουσουλμάνος είναι ότι το Ισλάμ είναι μια ολοκληρωτική θρησκεία μόνο αν ερμηνευθεί κατά ένα δογματικό και σχολαστικό τρόπο. Είναι βέβαιο, όπως θα αναφέρω παρακάτω, ότι δεν ασπάζονται όλοι οι Μουσουλμάνοι την πεποίθηση ότι μοναδική πηγή των νόμων των ανθρωπίνων κοινωνιών πρέπει να είναι η “Θεόσταλτη Σαρία”. Η πλειοψηφία των νέων Μουσουλμάνων που διαδήλωσε κατά των δικτατορικών καθεστώτων της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής τη περασμένη άνοιξη ήθελαν περισσότερη ελευθερία και δημοκρατία και όχι την εφαρμογή της Σαρία. Ωστόσο ανάμεσα στους Μουσουλμάνους υπάρχουν ομάδες και κινήματα που επιδιώκουν την ανασύσταση του Παγκόσμιου Χαλιφάτου του 7ου αιώνα μ.Χ και την εφαρμογή της Σαρία. Σύμφωνα με τα λόγια του Bernard Lewis “ κατά τη Μουσουλμανική παράδοση, ο κόσμος χωρίζεται σε δύο οίκους: τον Οίκο του Ισλάμ ( Dar al-Islam), τον οποίο διοικούν οι Ισλαμικές κυβερνήσεις και επικρατεί ο Ισλαμικός Νόμος και στον Οίκο του Πολέμου( Dar al-Harb) στον υπόλοιπο κόσμο δηλαδή που εξακολουθεί να κατοικείται και πιο σημαντικό να διοικείται από τους απίστους. Η υπόθεση είναι ότι το καθήκον της jihad θα συνεχισθεί, διακοπτόμενο μόνο από ανακωχές, μέχρι είτε όλος ο κόσμος να υιοθετήσει τη Μουσουλμανική πίστη, είτε να υποταγεί στη Μουσουλμανική κυριαρχία.” Ο Lorenzo Vidino αναλυτής θεμάτων ασφαλείας με έμφαση στον Ισλαμισμό και τη πολιτική βία αναφέρει ότι στις κλασσικές κατηγορίες Dar al-Islam και Dar-al Harb θα πρέπει να προστεθεί και μια τρίτη κατηγορία η Dar al-Dawa ένα έδαφος όπως η Ευρώπη και η Αμερική, όπου οι Μουσουλμάνοι αποτελούν τη μειονότητα αλλά μπορούν χάρη στις Δυτικές ελευθερίες να επεκτείνουν το Ισλάμ με ειρηνικό τρόπο.
Τι σημαίνει όμως ο όρος Ισλαμισμός ή Πολιτικό Ισλάμ; Τι είναι ο Τζιχαντισμός και η Ισλαμιστική τρομοκρατία; Τι είναι ο Σαλαφισμός και ο Ουαχαμπισμός; Αποτελεί το Ισλάμ ως θρησκεία απειλή για το Δυτικό πολιτισμό; Είναι όλοι οι Μουσουλμάνοι Ισλαμιστές ή Σαλαφιστές ή μήπως υπάρχουν και μετριοπαθείς Μουσουλμάνοι που επιδιώκουν την προσαρμογή του Ισλάμ στα πρότυπα των Δυτικών αξιών της ανεξιθρησκίας, της διάκρισης των εξουσιών, της δημοκρατίας, του κοσμικού κράτους κλπ. Θα επιχειρήσω, αν και δεν κατέχω την απόλυτη αλήθεια όπως ισχυρίζονται οι Ισλαμιστές και Σαλαφιστές , να δώσω μια απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα.
Ο Ισλαμισμός ως κίνημα έχει τις απαρχές του στην Αίγυπτο του 19ου αιώνα. Οι πρώτοι Αιγύπτιοι Ισλαμιστές υποστήριξαν το ιδεολόγημα του Παν-Ισλαμισμού ως ένα είδος αντίστασης στην Ευρωπαϊκή αποικιοκρατία. Οι πιο σημαντικοί εκπρόσωποι αυτού του κινήματος ήταν ο Jamal ad-din al-Afghani(1837-1897) και ο μαθητής του Muhammad Abduh(1849-1905). Οπαδός του Abduh ήταν ο Rashid Rida(1865-1935) ο οποίος ήταν εκδότης του περιοδικού Al Manar από το 1898 έως το θάνατό του το 1935. Ο Rida πίστευε ότι η αδυναμία του Μουσουλμανικού κόσμου έναντι της Δύσης θα μπορούσε να ανατραπεί μόνο αν οι Μουσουλμάνοι επιστρέψουν σε αυτό που έβλεπε ως “αληθινό Ισλάμ”. Ένα Ισλάμ καθαρό από παγανιστικές και Δυτικές επιρροές, όπως αυτό που ασκούσε η πρώτη γενιά των Μουσουλμάνων, οι λεγόμενοι Σαλάφ. Οι Σαλάφ επομένως πρέπει να είναι τα πρότυπα του πιστού Μουσουλμάνου. Για αυτό το λόγο και πολλοί αναλυτές στη Δύση χαρακτήρισαν το κίνημα των Σαλαφιστών ως φονταμενταλιστές με την έννοια ότι επιδιώκουν την επιστροφή στα fundamentals δηλαδή στις θεμελιώδεις αρχές και αξίες του Ισλάμ. Οι Σαλαφιστές, δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην Ισλαμική θεολογία και λιγότερο στη κοινωνικο-πολιτική πτυχή του Ισλάμ. Έτσι θεωρούν πως πρώτα ο πιστός Μουσουλμάνος θα πρέπει να προσηλωθεί στην αρχή του Tawhid, δηλαδή της μοναδικότητας του Θεού-Αλλάχ και στην απαλλαγή από τις διαφορετικές μορφές πολυθεϊσμού ( shirk) και την καινοτομία και μοντερνισμό της πίστης (bida). Δευτερευόντως, οι Σαλαφιστές θεωρούν πως θα πρέπει να επιδιώξουν την εγκαθίδρυση ενός Ισλαμικού κράτους που θα κυβερνάται σύμφωνα με το Νόμο της Σαρία. Αυτή είναι και η κύρια διαφορά τους από τους θιασώτες του Πολιτικού Ισλάμ που δίνουν προτεραιότητα στην εφαρμογή της Σαρία και την αναβίωση του παγκόσμιου χαλιφάτου.
Ιδρυτής κατά μια έννοια του σύγχρονου Ισλαμιστικού κινήματος ή Πολιτικού Ισλάμ ήταν ένας από τους αναγνώστες του περιοδικού Al Manar του Rida, o Hassan al-Banna( 1906-1949) παππούς του καθηγητή Σύγχρονων Ισλαμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και διάσημου Ισλαμιστή διανοούμενου, του Tariq Ramadan(1962-…) O Al Banna ίδρυσε το 1928 στην Αίγυπτο τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Ο Al Banna θεωρούσε ότι το κλειδί για να αναγεννηθεί το Ισλάμ ήταν η αντίσταση στις κοσμικές ιδέες της Δύσης και η προώθηση του Ισλάμ ως πολιτικής ιδεολογίας. Το σύνθημα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας εξακολουθεί να είναι ακόμη και σήμερα το εξής: “ο Αλλάχ είναι ο στόχος μας. Ο Προφήτης είναι ο Ηγέτης μας. Το Κοράνι είναι το Σύνταγμά μας. Η Τζιχάντ είναι ο τρόπος μας. Ο Μαρτυρικός θάνατος είναι η ύψιστη ελπίδα μας.” Επί δύο δεκαετίες ο Al Banna εργάστηκε πυρετωδώς προκειμένου να σφυρηλατήσει το κίνημα του και να προωθήσει τις ιδέες του. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα συνεργάστηκε στενά με διάφορες ομάδες, κοινωνικές οργανώσεις και Τζαμιά επιδιώκοντας να επηρεάσει τους υπάρχοντες ακτιβιστές με τις ριζοσπαστικές της ιδέες. Έτσι μπήκαν τα θεμέλια αυτού που ονομάζουμε Ισλαμισμό ή Πολιτικό Ισλάμ. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα το 1952 υποστήριξε το κίνημα των “Ελεύθερων Αξιωματικών” υπό την ηγεσία του Νάσερ στην Αίγυπτο. Μετά την κατάληψη όμως της εξουσίας από το Νάσερ δεν άργησε η Μουσουλμανική Αδελφότητα να πέσει υπό τη δυσμένεια του νέου καθεστώτος. Το Νασερικό καθεστώς άρχισε τις διώξεις κατά των Αδελφών Μουσουλμάνων. Έτσι πολλά μέλη της έφυγαν από την Αίγυπτο και μετανάστευσαν στη Δυτική Ευρώπη, κυρίως στη Γερμανία και τη Γαλλία, ενώ κάποια άλλα μέλη βρήκαν καταφύγιο στη Σαουδική Αραβία και στα κράτη του Κόλπου. Σήμερα, πολλές Ισλαμικές οργανώσεις στην Ευρώπη έχουν οργανωθεί και ιδεολογικά ανήκουν στο ευρύτερο παγκόσμιο δίκτυο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, χωρίς να αποτελούν και τυπικά μέλη της. Η πιο γνωστή Ευρωπαϊκή οργάνωση ομπρέλα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας είναι η FIOE( Federation of Islamic Organizations in Europe) και μέλος της στην Ελλάδα αποτελεί το Ελληνο-Αραβικό Πολιτιστικό Μορφωτικό Κέντρο με έδρα το Μοσχάτο. Εκτός από τη προαναφερόμενη οργάνωση και η Μουσουλμανική Ένωση Ελλάδος ανεπίσημα συνδέεται με το παγκόσμιο δίκτυο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και δεν έχει κρύψει την υποστήριξή της στην τρομοκρατική οργάνωση Χαμάς που αποτελεί παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στη Παλαιστίνη.
Μια άλλη σημαντική οργάνωση που ανήκει στο Πολιτικό Ισλάμ είναι η Hizb ut-Tahrir (Το Κόμμα της Ελευθερίας). Η Hizb ut-Tahrir (HT) ιδρύθηκε το 1953 από έναν Παλαιστίνιο Δικαστή, Taqiuddin al-Nabhani (1909-1977). O Nabhani ίδρυσε τη HT ως πολιτικό κόμμα με μοναδικό σκοπό τη δημιουργία ενός υπερεθνικού Ισλαμικού κράτους. Ο Nabhani πήγε ένα βήμα παραπέρα την Ισλαμιστική ιδεολογία, δημιουργώντας ένα λεπτομερές Σύνταγμα για το μελλοντικό Ισλαμικό κράτος. Ο Nabhani διεκήρυσσε ότι το Ισλάμ δεν είναι μια απλή πίστη, αλλά μια πολιτική ιδεολογία που προσδιορίζει πως θα έπρεπε να δομείται και να κυβερνάται το Ισλαμικό κράτος. Αν και η HT απέτυχε να καταλάβει την εξουσία στον Αραβικό κόσμο και την Κεντρική Ασία όπου δραστηριοποιείται, κατάφερε να αποκτήσει μια σημαντική παρουσία σε αρκετές χώρες του Δυτικού κόσμου με προεξάρχουσα αυτή που έχει στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στην Ελλάδα η HT σύμφωνα με τα πρώτα ευρήματα της διδακτορικής μου έρευνας για το “Ισλάμ στην Ελλάδα” δεν έχει παρουσία.
Μια ακόμα σημαντική Ισλαμιστική οργάνωση με παρουσία στην Ευρώπη είναι η Jamaat i-Islami(JI). Η οργάνωση αυτή ιδρύθηκε ως πολιτικό κόμμα το 1941 στη τότε Βρετανική Ινδία από τον Ισλαμιστή διανοούμενο και δημοσιογράφο Syed Abul ala Maududi (1903-1979). Το 1927 ο Maududi έγραψε το βιβλίο “Jihad in Islam” στο οποίο εξέφρασε την άποψη ότι ο ρόλος της Jihad είναι να καθιερώσει το Ισλάμ ως πολιτική ιδεολογία και ύστερα ακόμα και με τη βία να επεκτείνει το Ισλάμ σε ολόκληρο τον κόσμο. Με τα λόγια του ίδιου του Maududi “ Το Ισλάμ επιδιώκει να καταστρέψει όλα τα κράτη και τις κυβερνήσεις οπουδήποτε στη γη που αντιτίθενται στην ιδεολογία και το πρόγραμμα του Ισλάμ ανεξάρτητα από το ποιο έθνος διοικεί την εκάστοτε χώρα…Το Ισλάμ αποζητά τη γη, όχι ένα απλό μερίδιο αλλά ολόκληρο τον κόσμο.”
Μετά το διαμελισμό της Βρετανικής Ινδίας το 1947 σε τρείς περιοχές, το Δυτικό Πακιστάν, την Ινδία και το Ανατολικό Πακιστάν( το σημερινό Μπανγκλαντές), οι προσπάθειες του Maududi στράφηκαν στο να μετατρέψει το Πακιστάν σε Ισλαμικό κράτος. Η βασική παρακαταθήκη του Maududi μέχρι σήμερα είναι ότι μέσω των βιβλίων του εκλαΐκευσε την Ισλαμιστική ιδεολογία έτσι ώστε να μπορεί να γίνει πιο κατανοητή και εύκολα αποδεκτή από τον απλό Μουσουλμάνο. Σήμερα η JI είναι μια σημαντική πολιτική δύναμη στο Πακιστάν, ενώ έχει και “θυγατρικές” οργανώσεις κυρίως στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Βόρεια Αμερική. Στην Ελλάδα σήμερα διαβιούν ανάμεσα στις κοινότητες των μεταναστών από το Πακιστάν και το Μπανγκλαντές κάποια στελέχη και οπαδοί τη JI.
Πέρα από το Πολιτικό Ισλάμ και το Σαλαφισμό στην ευρύτερη κατηγορία του ριζοσπαστικού Ισλάμ ανήκουν οι Ουαχαμπίτες(Wahhabis), οι Ντεομπάντις(Deobandis), οι Ταλιμπάν και οι Σαλαφιστές Τζιχαντιστές(Salafi Jihadists). Ποιοι είναι όμως οι Ουαχαμπίτες; Οι Ουαχαμπίτες είναι οι Σαλαφιστές της Σαουδικής Αραβίας. Όπως εύστοχα σημείωσε ο καθηγητής του Αμερικανικού Πανεπιστημίου της Βηρηττού Ahmad Moussalli “ όλοι οι Ουαχαμπίτες είναι Σαλαφιστές, αλλά δεν είναι όλοι οι Σαλαφιστές Ουαχάμπιτες”. Ο ιδρυτής του κινήματος των Ουαχαμπιτών είναι ο Muhammad Bin Abd al-Wahhab (1703-1792). Οι οπαδοί του αυτοαποκαλούνται al-muwahhidin (Μονοθεϊστές) , ενώ οι υπόλοιποι Μουσουλμάνοι και οι Δυτικοί τους αποκαλούν Wahhabis ( Ουαχαμπίτες). Ο Al-Wahhab δίδασκε στους οπαδούς του το 18ο αιώνα την υπέρτατη αξία που έχει ο Μονοθεϊσμός για το Ισλάμ και τη σημασία που έχει η καταπολέμηση του παγανισμού (shirk). Η ερμηνεία που έδωσε στο Μονοθεισμό ήταν πολύ σχολαστική και αυστηρή. Ο Al-Wahhab πίστευε ότι η απλή πίστη στον ένα και μοναδικό Θεό (tawhid) δεν ήταν αρκετή και θα έπρεπε οι πιστοί Μουσουλμάνοι να διάγουν έναν “αγνό’ Ισλαμικό βίο. Ακολουθώντας τα χνάρια ενός διανοουμένου του 13ου και 14ου αιώνα, του Ibn Taymiyyah (1263-1328) ο Al-Wahhab θεωρούσε ότι η λατρεία των Αγίων του Ισλάμ, οι επισκέψεις σε τάφους και η κατασκευή μνημείων ήταν πράξεις ειδωλολατρίας(shirk). Οι Ουαχαμπίτες απαγορεύουν πολλές πρακτικές που υιοθετούν άλλοι Μουσουλμάνοι, όπως η ακρόαση ορισμένων ειδών μουσικής, η προσευχή σε τάφους (συμπεριλαμβανομένου του τάφου του Προφήτη Μωάμεθ), η ζωγραφική ανθρώπων ή άλλων ζώντων οργανισμών με ψυχή, η υιοθέτηση των τεσσάρων σχολών Ισλαμικής Νομολογίας( Hanafi, Shafi, Maliki και Hanbali) ερχόμενοι μάλιστα σε αντίθεση με τη Σουνίτικη Ορθοδοξία. Οι Ουαχαμπίτες επίσης διαχωρίζουν τη θέση τους από τους υπόλοιπους Σουνίτες Μουσουλμάνους αυτοαποκαλούμενοι ως Σαλαφιστές, με την έννοια ότι πιστεύουν πως οι τρείς πρώτες γενιές Μουσουλμάνων αποτελούν το μοντέλο που πρέπει όλοι οι Μουσουλμάνοι να ακολουθούν. Ο Al-Wahhab επίσης κατηγορούσε τους άλλους Μουσουλμάνους ως αιρετικούς και αποστάτες (takfir). Η έννοια του takfir όπως θα δούμε παρακάτω αποτελεί μια άκρως επικίνδυνη και ολοκληρωτική έννοια, η οποία αποτελεί βασικό στοιχείο της ιδεολογίας της Αλ Κάιντα. Όπως υποστηρίζει ο καθηγητής Moussalli “η έννοια του takfir αποτελεί ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του Ουαχαμπισμού στην αυθεντική του μορφή και σήμερα στη νέο-Ουαχαμπική του μορφή”. Οι Ουαχαμπίτες και οι Σαλαφιστές ενώ θεωρούν τους εαυτούς τους ως τους μοναδικούς γνήσιους Μουσουλμάνους κατηγορώντας όλους τους υπόλοιπους Μουσουλμάνους ως αιρετικούς, έχουν το θράσος και κατηγορούν τους επικριτές της μισαλλόδοξης σέκτας τους ως Ισλαμοφοβικούς και ακραίους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Σαλαφιστής Άχμαντ Ελντίν όπου σε ένα βίντεο που έχει αναρτήσει στην ιστοσελίδα του islamforgreeks.org κατηγορεί τον γράφοντα και τον πρώην υπουργό και συγγραφέα βιβλίων για το Ισλάμ κ.Ανδρέα Ανδριανόπουλο ως ακραίους και Ισλαμοφοβικούς. Η συγκεκριμένη ιστοσελίδα που είναι γραμμένη στα ελληνικά κατηγορεί όλους τους Μουσουλμάνους που δεν είναι Σαλαφιστές ως αιρετικούς, ενώ για τους Σιίτες Μουσουλμάνους προχωρεί ένα βήμα παραπέρα μη αναγνωρίζοντας τους καν ως Μουσουλμάνους.
Για να επανέλθουμε στην ανάλυση του Ουαχαμπισμού, αξίζει να σημειώσουμε τη συμμαχία μεταξύ του Al-Wahhab και του Βασιλικού Οίκου των Σαούντ, ήδη από το 18ο αίωνα. Σήμερα το θρησκευτικό κατεστημένο των Ουαχαμπιτών στη Σαουδική Αραβία αποτελεί τον ισχυρό βραχίονα του καθεστώτος των Σαούντ, ενός από τα πιο ανελεύθερα και απάνθρωπα καθεστώτα στον κόσμο. Η επέκταση του Ουαχαμπισμού σε ολόκληρη την υφήλιο συντελέστηκε από τη δεκαετία του 1960 με τα πετροδολάρια του Οίκου των Σαούντ και την πνευματική καθοδήγηση του εκλιπόντος Σαουδάραβα Μεγάλου Μουφτή Ibn Baz.
Ο σύγχρονος Σαλαφιστικός Τζιχαντισμός (Salafi Jihadism) αποτελεί τη συγχώνευση κατά μία έννοια της ακραίας έκφρασης του Πολιτικού Ισλάμ, όπως αυτός εκφράστηκε από τον Syed Qutb(1906-1966) και του απολίτικου ριζοσπαστικού Ισλάμ που εκφράζεται από τους Σαλαφιστές και τους Ουαχαμπίτες. Ο Syed Qutb( ο Trotsky του Ισλαμισμού όπως αποκαλείται) ήταν Αιγύπτιος, μέλος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Φυλακίστηκε και βασανίστηκε άγρια από το Νασερικό καθεστώς και ήταν ουσιαστικά ο πρώτος σύγχρονος Ισλαμιστής που μίλησε ανοιχτά για την αναγκαιότητα της jihad, προκειμένου να εγκαθιδρυθεί το Ισλαμικό κράτος. Ο Qutb και οι οπαδοί του αποτελούσαν τη πιο ριζοσπαστική και ακραία πτέρυγα του κινήματος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Μετά την εκτέλεσή του από το καθεστώς του Νάσερ το 1966, πολλοί από τους οπαδούς του, μεταξύ των οποίων και ο αδελφός του Muhammad Qutb βρήκαν καταφύγιο στη Σαουδική Αραβία και άλλα κράτη του Κόλπου. Στη Σαουδική Αραβία o Muhammad Qutb έγινε καθηγητής Ισλαμικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο King Abdul Aziz της Τζέντα και ένας από τους φοιτητές του ήταν ένας πλούσιος Σαουδάραβας ο Osama bin Laden. O bin Laden σε αυτό το Πανεπιστήμιο συναντήθηκε με τον Abdullah Azzam, Παλαιστίνιο ακτιβιστή και μετέπειτα συμμαχητή του στη Τζιχάντ κατά των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. O Azzam έζησε αρκετά χρόνια στην Αίγυπτο και εκεί ήταν που γνωρίστηκε με τον Omar Abdel Rahman (τον ενορχηστρωτή των επιθέσεων στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου το 1993) και τον σημερινό αρχηγό της Αλ-Κάιντα τον Ayman al-Zawahiri. Η πολιτικο-κοινωνική ιδεολογία του Ισλαμισμού των αδελφών Qutb και το υπερ-συντηρητικό, πουριτανικό και μισαλλόδοξο Ισλάμ των Ουαχαμπιτών της Σαουδικής Αραβίας αποτέλεσε τη μήτρα από την οποία γεννήθηκε η Αλ-Κάιντα και ο σύγχρονος Σαλαφιστικός Τζιχαντισμός ( Salafi Jihadism) ή όπως είναι γνωστός και ως Takfiri Jihadism. Οι Τζιχαντιστές Takfiris οπαδοί της έννοιας του takfir που περιγράψαμε παραπάνω, δεν δίστασαν και δεν διστάζουν να σκοτώσουν όλους όσους χαρακτηρίζουν ως αιρετικούς και αποστάτες του αυθεντικού (κατ’αυτούς) Ισλάμ.
Ένα άλλο κίνημα που ανήκει στο ριζοσπαστικό Ισλάμ και που είναι λιγότερο γνωστό από τα προηγούμενα είναι αυτό των Ντεομπάντι (Deobandi). Το κίνημα αυτό γεννήθηκε το 1866, στην Ινδία στη πόλη Deoband από όπου πήρε και το όνομά του. Οι Ντεομπάντις πρεσβεύουν ότι ο σωστός Μουσουλμάνος πρέπει να είναι πρώτα πιστός στο Ισλάμ και μετά στη χώρα της οποίας είναι πολίτης ή κάτοικος. Επίσης, οι Ντεομπάντις αναγνωρίζουν μόνο τα θρησκευτικά σύνορα της Ούμα ( Παν-Ισλαμικής κοινότητας) και όχι τα εθνικά σύνορα, ενώ έχουν την υποχρέωση να ασκούν τη Τζιχάντ προκειμένου να προστατέψουν τους αδελφούς τους Μουσουλμάνους που κινδυνεύουν σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου. Οι Ντεομπάντις όπως και οι Σαλαφιστές και οι Ουαχαμπίτες δεν παραδέχονται τους Σιίτες ως Μουσουλμάνους.
Από το κίνημα των Ντεομπάντι το 1926, ξεπήδησε η απολίτικη αλλά δογματική και φανατική ιεραποστολική οργάνωση, η Tablighi Jamaat με έντονη παρουσία στην Ινδία, το Πακιστάν, το Μπανγκλαντές, την Κεντρική Ασία και στις Δυτικές χώρες όπου διαβιούν κυρίως Πακιστανοί. Στο Ηνωμένο Βασίλειο για παράδειγμα η Tablighi Jamaat με έδρα το Dewsbury έχει έντονη παρουσία και έχει κατηγορηθεί ως gateway organization, δηλαδή ως οργάνωση προθάλαμος που ριζοσπαστικοποιεί τα μέλη της και τα ωθεί σε πιο ριζοσπαστικές, ακόμα και βίαιες ατραπούς. Δύο εκ των μελών του τρομοκρατικού πυρήνα των βομβιστών της 7ης Ιουλίου 2005, ο Mohammed Sidique Khan και ο Shehzad Tanweer είχαν στενή σχέση με την Tablighi Jamaat. Οι γνωστοί σε όλους Ταλιμπάν είναι επίσης ένα κίνημα που επηρεάστηκε από τις αρχές των Ντεομπάντι. Τα ιεροδιδασκαλεία (madrassas) των Ντεομπάντις στο Πακιστάν, ήταν τα φυτώρια από τα οποία γαλουχήθηκαν οι νεαροί μαθητές (talib) που δημιούργησαν το κίνημα των Ταλιμπάν με τις ευλογίες των Πακιστανικών μυστικών υπηρεσιών και τη χρηματοδότηση των Σαουδαράβων.
Ένα άλλο σημαντικό Ισλαμιστικό κίνημα είναι αυτό του Τούρκου διανοούμενου Fethullah Gulen, στο οποίο θα αναφερθώ διεξοδικότερα σε ένα επόμενο άρθρο μου.
Περιγράψαμε παραπάνω το ριζοσπαστικό Ισλάμ σε όλες τις εκφάνσεις του. Το ερώτημα που γεννάται βέβαια είναι αν υπάρχουν μετριοπαθείς Μουσουλμάνοι και αν ναι ποιοι είναι αυτοί; Κατ’αρχήν μια πρώτη απάντηση είναι ότι μετριοπαθείς Μουσουλμάνοι θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν αυτοί που δεν ανήκουν στις διάφορες τάσεις του ριζοσπαστικού Ισλάμ. Σίγουρα οι μετριοπαθείς Μουσουλμάνοι αποτελούν τη μεγάλη σιωπηλή πλειοψηφία των Μουσουλμάνων είτε αυτοί είναι Σουνίτες είτε Σιίτες Μουσουλμάνοι (με την προφανή εξαίρεση των μουλάδων και των υποστηρικτών τους στο Θεοκρατικό Ιράν). Στην ανάλυση μου, θα ήθελα λίγο να σταθώ στους Σουφίτες Μουσουλμάνους, τους οποίους πολλοί Δυτικοί αναλυτές θεωρούν ως την ομάδα εκείνη των Μουσουλμάνων που θα μπορούσαν οι Δυτικές κυβερνήσεις να συνεργαστούν προκειμένου να αποτραπεί η ριζοσπαστικοποίηση των Μουσουλμάνων που διαβιούν στις Δυτικές κοινωνίες. Τι είναι όμως ο Σουφισμός; (Sufism). Σύμφωνα με τον Σουφίτη δάσκαλο Ahmad ibn Ajiba “ο Σουφισμός είναι μια επιστήμη που μας διδάσκει πως μπορεί κάποιος να ταξιδέψει στη παρουσία του Θεϊκού, να απαλλαγεί από την αμαρτία και να καλυτερέψει τον εαυτό του με μια ποικιλία από αξιόλογα χαρακτηριστικά”. Ο Σουφισμός αποτελεί μια από τις παραδόσεις του Ισλάμ και περιγράφεται από τους οπαδούς του ως μια εσωτερική-μυστικιστική διάσταση του Ισλάμ. Κύριο χαρακτηριστικό του Σουφισμού και αυτό που έχει σημασία για την ανάλυσή μας είναι ότι σε αντίθεση με τους εκπροσώπους του ριζοσπαστικού Ισλάμ, οι Σουφίτες επιδεικνύουν μια ανεκτικότητα για όλες τις άλλες θρησκείες και δόγματα. Με άλλα λόγια οι Σουφίτες βρίσκονται στον αντίποδα της μισαλλοδοξίας που πρεσβεύει το ριζοσπαστικό Ισλάμ. Με τους εκπροσώπους των μετριοπαθών Μουσουλμάνων συμπεριλαμβανομένης της Σουφίτικης τάσης του Ισλάμ, θα έπρεπε να συνεργαστούν οι Δυτικές κυβερνήσεις προκειμένου να επιτύχουν την ειρηνική ενσωμάτωση των Μουσουλμάνων στις Δυτικές κοινωνίες. Οι Σουφίτες βέβαια αποτελούν μία μόνο συνιστώσα του μετριοπαθούς Ισλάμ. Στο Ηνωμένο Βασίλειο για παράδειγμα υπάρχει ένα Μουσουλμανικό think tank, το Quilliam Foundation που η ηγεσία του αποτελείται από πρώην Ισλαμιστές, μεταξύ των οποίων και ο Ed Husain συγγραφές του βιβλίου “The Islamist”, οι οποίοι πρεσβεύουν ότι κύρια αιτία των δεινών και της κακής φήμης που έχει ο Ισλαμικός κόσμος στα μάτια των Δυτικών είναι η ολοκληρωτική ιδεολογία του Ισλαμισμού. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού λειτουργεί μεταξύ άλλων το Κέντρο για τον Ισλαμικό Πλουραλισμό (Center for Islamic Pluralism) που διευθύνεται από τον δημοσιογράφο Stephen Schwartz προσήλυτο στο Ισλάμ, ο οποίος είναι Σουφίτης και πολέμιος του Ουαχαμπισμού.
Επομένως, όπως βλέπουμε δεν υπάρχει ένα μονολιθικό Ισλάμ, αλλά πολλές εκφάνσεις του Ισλάμ. Ακόμα και εκείνοι που υιοθετούν την άποψη ότι υπάρχει ένα και μοναδικό Ισλάμ, όπως ο κ.Ελντίν στην ουσία παραδέχονται την ύπαρξη διαφορετικών Ισλάμ, αλλιώς δεν θα είχαν λόγο να προπαγανδίζουν τη δική τους εκδοχή του Ισλάμ ως αυθεντική. Για να είναι το δικό τους Ισλάμ αυθεντικό συνεπάγεται πως υπάρχει και ένα άλλο μη αυθεντικό Ισλάμ. Ο κ.Ελντίν, ο οποίος με χαρακτήρισε ακραίο και Ισλαμοφοβικό, επικαλείται το παράδειγμα του επίκουρου καθηγητή του Πανεπιστημίου Μακεδονίας κ. Μάνου Καραγιάννη, ως μετριοπαθούς αναλυτή. Ο κ.Καραγιάννης κατά τον κ.Ελντίν πρεσβεύει τη συνεργασία της Δύσης με το Πολιτικό Ισλάμ. Ο κ. Καραγιάννης, όπως και άλλοι “πολιτικά ορθοί” (politically correct) αναλυτές πράγματι εκτιμούν ότι η Δύση θα πρέπει να συνεννοηθεί και να συνεργαστεί με το Πολιτικό Ισλάμ και ειδικότερα με το κομμάτι εκείνο που έχει αποκηρύξει τη πολιτική βία και τη τρομοκρατία. Η δική μου άποψη είναι ότι ο Ισλαμισμός ή Πολιτικό Ισλάμ είτε στην πιο ήπια του μορφή( π.χ Μουσουλμανική Αδελφότητα, Hizb ut-Tahrir, Jamaat i-Islami) είτε στη βίαιη μορφή του(π.χ Αλ Κάιντα) σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να γίνει συνομιλητής της Δύσης. Οι Δυτικές κυβερνήσεις μπορούν να συζητήσουν και να συνεργαστούν με τους μετριοπαθείς Μουσουλμάνους και όχι με τους εκπροσώπους του Πολιτικού Ισλάμ. Ο λόγος είναι απλός, οι Δυτικές αξίες του Διαφωτισμού, της ανοχής στη διαφορετικότητα, της ανεξιθρησκίας, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ασύμβατες με τις αξίες που πρεσβεύει το ριζοσπαστικό Ισλάμ, παρακλάδι του οποίου αποτελεί και το Πολιτικό Ισλάμ.
Πηγές
• http://conflictsforum.org/briefings/Wahhabism-Salafism-and-Islamism.pdf
• http://www.quilliamfoundation.org/images/briefhistoryofislamism.pdf
• http://www.icsr.info/publications/papers/1282216113PoliticalIslamandPublicPolicyConferenceReport.pdf
• http://www.hudson-ny.org/1817/europe-muslim-lobby
• http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/front/special/sala.html
• http://www.euro-muslim.com/En_u_Foundation_Details.aspx?News_ID=406
• http://www.criticalthreats.org/al-qaeda/basics/salafism
• http://www.criticalthreats.org/al-qaeda/basics/takfirism
• http://www.jamestown.org/programs/gta/single/?tx_ttnews[tt_news]=528&tx_ttnews[backPid]=180&no_cache=1
• http://www.weeklystandard.com/blogs/islam-europe-destroyed-radicalism_501296.html
• http://www.standpointmag.co.uk/node/3146/full
• http://archive.frontpagemag.com/readArticle.aspx?ARTID=10257
• http://www.globalsecurity.org/military/intro/islam-deobandi.htm
• http://www.islamicpluralism.eu/WP/?p=863
• http://islamforgreeks.org/2011/07/16/political-islam-myth/
• http://www.youtube.com/watch?v=eV3RfLN51lc
• http://islamforgreeks.org/2011/04/27/wahhabi-myth-exposed/
Βιβλιογραφία
• Husain Ed, “ The Islamist”, Penguin Books, 2007
• Lewis Bernard, “The Crisis of Islam: Holy War and Unholy Terror”, Random House, 2003
• Phares Walid, “ Future Jihad: Terrorist Strategies against the West”, Palgrave,2005
• Rashid Ahmed, “ Taliban: Militant Islam, Oil and Fundamentalism in Central Asia”, Yale Nota Bene, 2001
• Schwartz Stephen, “ The Two Faces of Islam: Saudi Fundamentalism and its Role in Terrorism”, Anchor, 2003
• Vidino Lorenzo, “ The New Muslim Brotherhood in the West”, Columbia University Press, 2010
